Ich hab mein Sach Gott heimgestellt BWV 1113 - Track 3


De vroegste koraalbewerkingen van Bach zijn niet exact te dateren, zodat een chronologie moeilijk te bewijzen is. Daarom heb ik ervoor gekozen om de koralen per scheppingsperiode in thematische rubrieken onder te verdelen. Voor de periode rond 1699 zijn dat de rubrieken Leven en dood, Kerst, Oud- en Nieuwjaar en de Passietijd.
De dood en de vergankelijkheid is een thema waarmee Bach al op jonge leeftijd in aanraking kwam: een broertje overleed, maar ook zijn beide ouders was hij al op 9-jarige leeftijd kwijt. Verklaart dat de melancholie in zijn vroege werken?
Het eerste koraal in de rubriek Leven en dood is een bewerking van Ich hab mein Sach Gott heimgestellt. De melodie is een oud wereldlijk liedje van rond 1500, waarop aan het eind van de 16de eeuw een geestelijke tekst is gezet. 



De tekst is hier te vinden: 

http://www.bach-cantatas.com/Texts/Chorale009-Eng3.htm

Deze tekst spreekt over de berusting in de wil van God dat alle mensen sterfelijk zijn. We horen in de muziek drie duidelijke elementen: een vrije inleiding en tussenspelen (gespeeld op een combinatie met de Bärpfeife 8 van het Rugwerk, een bijzonder fraai kortbekerig tongwerk), de koraalregels zelf (gespeeld op de Prestant 8’ van het Hoofdwerk), en korte echo’s, die onmiddellijk klinken na de koraalregels (gespeeld op de iets intiemere Vioolprestant 8’ van het Bovenwerk).
De tussenspelen zijn over het algemeen wat energieker van karakter (met gepuncteerde ritmes) dan de zetting van de koraalmelodie zelf (hier en daar zelfs bijzonder chromatisch). Was Bach al bezig met tekstuitbeelding, hier wellicht om de tegenstelling tussen het ‘vandaag zijn wij fris en gezond’ (vers 5 van de tekst) en het ‘aardse jammerdal’ (vers 3) en de vergankelijkheid uit te beelden?

Hier de luisterlink:




Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Wie schön leuchtet der Morgenstern, BWV 764 (fragment) – Track 31

Afbeelding
Voor informatie over de oorsprong van de koraalmelodie en -tekst verwijs ik naar Track 30. Dit korte fragment is een belangrijk punt in het vroege werk van Bach, om een aantal redenen. Ten eerste is het in autograaf overgeleverd, zodat we zeker zijn van Bach’s auteurschap. Ten tweede slaat Bach duidelijk op een aantal compositorische punten een nieuwe weg in. Vooral in vergelijking met Track 30 (de fantasie over hetzelfde koraal) valt dat op. Waarin onderscheidt dit koraal zich? Overduidelijk is dat Bach werkt vanuit een kort motief, waar het werk mee opent: Dit motief is direct ontleend aan de koraalmelodie, en is ritmisch de ‘figura corta’ (Track 1!). Het motief wordt ingezet in de tenor, en meteen geïmiteerd in bas en altstem; daarna zet in de sopraan in lange noten de koraalmelodie in. Duidelijk zichtbaar is dat het openingsmotief zeer consequent het stemmenweefsel bepaalt: voordien in geen andere bewerking zo te vinden. Ook nieuw is dat het pedaal een integrale r
Meer lezen

Wie nach einer Wasserquelle BWV 1119, Track 5

Afbeelding
De laatste van de drie koralen van rond 1699 in de rubriek Leven en Dood is een trio: streng driestemmig uitgewerkt, met voorimitatie van de koraalregel. De melodie is een alternatieve versie van het Freu dich sehr o liebe Seele , oftewel Psalm 42 uit het Geneefs Psalter; het is overigens niet geheel duidelijk of de twee melodieen verwant zijn. De achtergrond van de verschillende versies is hier te lezen: http://www.bach-cantatas.com/CM/Freu-dich-sehr.htm De tekst van de hand van Ambrosius Lobwasser (16de eeuw) is op Psalm 42 gebaseerd: http://www.liederindex.de/lieder/details?4428 Hoewel deze bewerking wel later wordt gedateerd, zijn er toch belangrijke aanwijzingen dat het hoort bij Bach’s eerste scheppingsperiode. Opvallend is de vanzelfsprekendheid waarmee de verschillende stemmen langs elkaar stromen. Weer is de figura corta de ritmische ‘motor’. Een trio is zo wel een zeer geschikte vorm om het water uit de bron uit te beelden! Het vinden van een du
Meer lezen

Erbarm' dich mein, o Herre Gott, BWV 721 - Track 44

Afbeelding
Deze bekende koraalbeweking is getoonzet op een tekst van Erhart Hegenwalt, die deze dichtte in 1524, geënt op de boetepsalm bij uitstek: Psalm 51. Erbarm' Dich mein o Herre Gott! nach Deiner groß'n Barmherzigkeit, wasch' ab mach' rein mein' Missethat, ich kenn' mein' Sünd' und ist mir leid; allein ich Dir gesündigt hab', das ist wider mich stetiglich; das Bös' vor Dir mag nicht bestahn, Du bleibst gerecht, ob Du urtheilest mich. De melodie van het gebruikte koraal is wellicht van Johan Walter. Zowel Walter als Hegenwalt waren tijdgenoten, en studenten in Wittenberg, en zodoende nauw met Luther verbonden. De melodie is, net als de Geneefse melodie voor Psalm 51, phrygisch; een bij uitstek klagende modus, met name hoorbaar aan het eind van regel 1 en 2, en bij de laatste regel, waar de kleine secunde voor de slotnoot dit extra droevige aan de mineurtoonsoort meegeeft. De bewerking die Bach maakte over dit
Meer lezen