Der Tag der ist so Freudenreich BWV 719 – Track 29

Der Tag der ist so freudenreich

Aller Kreature,
Denn Gottes Sohn vom Himmelreich

Über die Nature
Von einer Jungfrau ist geborn:

Maria, du bist auserkorn,

Daß du Mutter wärest:

Was geschah so wunderlich?

Gottes Sohn vom Himmelreich

Der ist Mensch geboren.

De tekst van dit kerstkoraal, dat Bach ook nog in het latere Orgelbüchlein zou toonzetten, is afkomstig uit het Medinger Handschrift (1320) en al in de 14^de of 15^de eeuw naar het Duits vertaald vanuit het Latijn; later heeft Luther daar ook nog wijzigingen in doorgevoerd. De melodie is  waarschijnlijk vroeg 16^de eeuws, en was een volksliedje; de vroegst bekende tekst op deze melodie is Ein Kindelein so löblich.

In deze periode van Bach’s eerste organistenbaan in Arnstadt zien we dat de koraalbewerkingen groter en ambitieuzer worden. Maar ook zijn er nog een aantal kortere bewerkingen overgeleverd, alsmede een aantal fragmenten.

De bewerking over het kerstkoraal Der Tag der ist so Freudenreich is zo’n korte bewerking afkomstig uit de Kirnberger Sammlung.  Het volgt het Pachelbel-model van de voorimitatie, waarbij opvalt dat de eerste regel vrij uitgebreid wordt ‘gevoor-imiteerd’, strikt genomen zelfs tweemaal, de tweede keer uitgebreider voordat de melodie in het pedaal verschijnt. Dan volgt er een eenstemmig tussenspel, een guirlande van hoog naar laag, zeer fantasievol; het het lijkt alsof het koraalvoorspel zo zal worden afgesloten als Herr Gott nun schleuss den Himmel auf BWV 1092 – Track 23; maar dan zet de tweede regel in weer als voorimitatie, en na de pedaalinzet is het werk ten einde. De uitgebreide behandeling van de eerste regel doet me denken aan een voorspel waarbij de organist duidelijk de eerste regel moet laten horen – Bach was per slot van rekening voor het eerst officieel kerkorganist geworden. Vandaar misschien dat het werk niet zo uitgebreid is, en alleen de eerste twee regels worden behandeld? Een andere mogelijkheid is, dat Bach een ambitieuzer plan had om elke regel te behandelen en dat niet heeft afgemaakt, of dat dit werk slechts een fragment is. In het volgende koraal (Wie schön leuchtet der Morgenstern, Track 30) zien we wel die uitgewerkte grote koraalfantasie, die vergelijkbaar begint.

De registraties heb ik vrij licht gehouden, een combinatie van 8’ en 2’ registers, bij de guirlande met een klein tongwerk;  de pedaalinzetten met een wat steviger tongwerk.