Werde munter, mein Gemüte BWV 1118 - Track 20



Werde munter mein Gemüte,
Und ihr Sinne geht herfür,
Daß ihr preiset Gottes Güte,
Die er hat getan an mir,
Da er mich den ganzen Tag
Vor so mancher schwerer Plag,
Vor Betrübnis, Schand und Schaden
Treu behütet hat in Gnaden.

Nog vier koralen in deze periode (rond 1701) van Bach’s leven, voordat deze periode wordt afgesloten met het virtuoze Preludium en fuga in C BWV 531. Werde munter mein Gemüte is een zogenaamd avondlied, bedoeld om aan het eind van de dag te zingen ter vertroosting na alle moeite van de dag. De tekst is van de 17de eeuwse Johann Rist, de melodie van Johann Schop (eveneens 17de eeuws).  Bach zou later een aantal zettingen in cantates schrijven over het 5de vers van dit gezang: Bin ich gleich vor dir gewichen (Cantate 55 en 244); maar de koraalmelodie zelf is vooral bekend door de toepassing van de alternatieve tekst  ‘Jesu bleibet meine Freude’ (cantate 147) op dezelfde melodie.

Het koraal kende Bach in deze vorm:






De koraalbewerking die we hier horen kan worden getypeerd als ‘ritmische variatie’ van deze melodie, die als volgt in deze bewerking klinkt:






De bewerking zelf kent een vloeiende beweging, waarbij de zestienden complementair klinken door de drie stemmen die met de handen gespeeld worden. Het koraal klinkt afwisselend in de sopraan en de vierde stem die later in het pedaal inzet. Opvallend is dat de herhaling van de tweede regel door Bach plotseling in een 12/8 maat wordt gezet, wat de muziek bij de woorden ‘Dass ihr preiset Gottes Güte’ nadruk geeft. Verder herhaalt Bach de eerste regel aan het eind van deze bewerking: bedoelde hij het stuk wellicht als koraalvoorspel en wilde hij die eerste koraalregel zo in de mond leggen van de gemeente?

Het stemmenweefsel verloopt bijzonder hecht en zonder ‘stop’, ook niet bij de maatwisseling. Enerzijds is de maatwisseling een aspect van de ‘minipartita’ dat we eerder zagen, anderzijds ook hier de neiging die Bach heeft vanaf zijn vroegste periode tot subtiele tekstuitbeelding in een vloeiende stroom van de muziek.

Het ingekeerde, maar toch ingetogen energie en positiviteit ademende werk heb ik geregistreerd met de fluiten 8’ en 2 2/3’ van het Rugwerk, het pedaal speelt de cantus firmus met de Octaaf 4’.

Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Erbarm' dich mein, o Herre Gott, BWV 721 - Track 44

Afbeelding
Deze bekende koraalbeweking is getoonzet op een tekst van Erhart Hegenwalt, die deze dichtte in 1524, geënt op de boetepsalm bij uitstek: Psalm 51. Erbarm' Dich mein o Herre Gott! nach Deiner groß'n Barmherzigkeit, wasch' ab mach' rein mein' Missethat, ich kenn' mein' Sünd' und ist mir leid; allein ich Dir gesündigt hab', das ist wider mich stetiglich; das Bös' vor Dir mag nicht bestahn, Du bleibst gerecht, ob Du urtheilest mich. De melodie van het gebruikte koraal is wellicht van Johan Walter. Zowel Walter als Hegenwalt waren tijdgenoten, en studenten in Wittenberg, en zodoende nauw met Luther verbonden. De melodie is, net als de Geneefse melodie voor Psalm 51, phrygisch; een bij uitstek klagende modus, met name hoorbaar aan het eind van regel 1 en 2, en bij de laatste regel, waar de kleine secunde voor de slotnoot dit extra droevige aan de mineurtoonsoort meegeeft. De bewerking die Bach maakte over dit...
Meer lezen

Wie schön leuchtet der Morgenstern, BWV 764 (fragment) – Track 31

Afbeelding
Voor informatie over de oorsprong van de koraalmelodie en -tekst verwijs ik naar Track 30. Dit korte fragment is een belangrijk punt in het vroege werk van Bach, om een aantal redenen. Ten eerste is het in autograaf overgeleverd, zodat we zeker zijn van Bach’s auteurschap. Ten tweede slaat Bach duidelijk op een aantal compositorische punten een nieuwe weg in. Vooral in vergelijking met Track 30 (de fantasie over hetzelfde koraal) valt dat op. Waarin onderscheidt dit koraal zich? Overduidelijk is dat Bach werkt vanuit een kort motief, waar het werk mee opent: Dit motief is direct ontleend aan de koraalmelodie, en is ritmisch de ‘figura corta’ (Track 1!). Het motief wordt ingezet in de tenor, en meteen geïmiteerd in bas en altstem; daarna zet in de sopraan in lange noten de koraalmelodie in. Duidelijk zichtbaar is dat het openingsmotief zeer consequent het stemmenweefsel bepaalt: voordien in geen andere bewerking zo te vinden. Ook nieuw is dat het pedaal een integrale r...
Meer lezen

Jesu, meines Lebens Leben BWV 1107 – Track 37

Afbeelding
Jesu, meines Lebens Leben, Jesu, meines Todes Tod, der du dich für mich gegeben in die tiefste Seelennot, in das äußerste Verderben, nur daß ich nicht möchte sterben: tausend- tausendmal sei dir, liebster Jesu, Dank dafür! De tekst van dit koraal is van E.C. Homburg uit het midden van de 17 de eeuw; we zien, typerend voor het piëtisme, grote emotionele contrasten, van de diepste zielenood tot het duizendmaal danken waarmee elk vers afsluit. De melodie is van W. Weissnitzer uit 1661: het is een vloeiende majeurmelodie, die niet lijkt te passen bij een lijdenskoraal. In deze tekst wordt echter meer nadruk gelegd op de verlossing en de dankzegging dan op het lijden zelf. Bach’s enige koraalvoorspel over deze melodie is weer in de vorm van een minipartita, zoals ook enkele uit zijn vroegste jaren. Interessant in deze bewerking zijn de meer vloeiende verbindingen tussen de verschillende delen, in lijn met het streven naar een hechtere textuur in deze period...
Meer lezen