O Jesu wie ist dein Gestalt BWV 1094 - Track 9

O Jesu! wie ist dein Gestalt
In Marter hoch und mannigfalt,

Mit wunden tief versehret,

Am Creutz ist ausgespannet bloss,
Hat seinen Glantz verzehret,
Herzlich,
Schmerzlich
Ist deine Liebe
Heise und trübe
Reich von Gaben,
Die dich an das Holtz erhaben.


Zo luidt het eerste, typisch piëtistische, vers van dit gezang; de volgende verzen gaan over de verschillende lichaamsdelen van de lijdende Christus. Deze wat plastische insteek gaat terug op strofen uit de middeleeuwse hymne Salve Mundi Salutare, dat lange tijd aan Bernardus van Clairvaux werd toegeschreven. De lange tekst bestaat uit zeven delen, waarin steeds een ander deel van Christus' gekruisigde lichaam wordt bezongen, resp. de voeten, knieën, handen, de zijde, de borst, het hart en het hoofd. Dietrich Buxtehude (Bach’s latere grote inspiratiebron) componeerde baseerde zijn zeven cantates Membra Jesu Nostri op deze tekst. De verzen 3 t/m 9 van O Jesu! Wie ist dein Gestalt volgen deze zevendeling. In deze link is de volledige tekst te vinden:

http://matthaeusglyptes.blogspot.nl/2017/03/o-jesu-wie-ist-dein-gestalt.html

De melodie is 17de eeuws, van de hand van Melchior Franck:




De bewerking van Bach is in feite een vierstemmig motet, met opvallende zelfstandigheid van alle stemmen. Na de vierde regel is er een korte voorimitatie waarbij de stemmen elkaar snel opvolgen, verder is deze bewerking zoals in het Orgelbüchlein, waar de bewerking niet meer maten telt dan de koraalmelodie zelf. De harmonisatie is opvallend chromatisch, en kent vele dissonante voorhoudingen om de inleving in het lijden uit te beelden: een eerste proeve van die specifieke combinatie van zelfstandige stemvoering (horizontaal) en samenklank (verticaal) die Bach zo zal gaan kenmerken, en op ons nu bijna romantisch overkomt.

De notatie van het werk is eenvoudig vierstemmig op twee notenbalken, maar met name opvallend vond ik de melodieuze tenorstem, die in maat 2 zich bij de andere stemmen voegt. Daarom speel ik de bas in het pedaal met 16’en 8’, de tenor op de Prestant 8’ van het Rugwerk, en de bovenste twee stemmen met Fluiten 8’en 4’+ Tremulant op het Borstwerk. Zo zijn alle stemmen beter onafhankelijk te volgen dan wanneer er één klankleur voor alle stemmen gekozen wordt.

Hierbij de muziek:



Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Wie schön leuchtet der Morgenstern, BWV 764 (fragment) – Track 31

Afbeelding
Voor informatie over de oorsprong van de koraalmelodie en -tekst verwijs ik naar Track 30. Dit korte fragment is een belangrijk punt in het vroege werk van Bach, om een aantal redenen. Ten eerste is het in autograaf overgeleverd, zodat we zeker zijn van Bach’s auteurschap. Ten tweede slaat Bach duidelijk op een aantal compositorische punten een nieuwe weg in. Vooral in vergelijking met Track 30 (de fantasie over hetzelfde koraal) valt dat op. Waarin onderscheidt dit koraal zich? Overduidelijk is dat Bach werkt vanuit een kort motief, waar het werk mee opent: Dit motief is direct ontleend aan de koraalmelodie, en is ritmisch de ‘figura corta’ (Track 1!). Het motief wordt ingezet in de tenor, en meteen geïmiteerd in bas en altstem; daarna zet in de sopraan in lange noten de koraalmelodie in. Duidelijk zichtbaar is dat het openingsmotief zeer consequent het stemmenweefsel bepaalt: voordien in geen andere bewerking zo te vinden. Ook nieuw is dat het pedaal een integrale r
Meer lezen

Wie nach einer Wasserquelle BWV 1119, Track 5

Afbeelding
De laatste van de drie koralen van rond 1699 in de rubriek Leven en Dood is een trio: streng driestemmig uitgewerkt, met voorimitatie van de koraalregel. De melodie is een alternatieve versie van het Freu dich sehr o liebe Seele , oftewel Psalm 42 uit het Geneefs Psalter; het is overigens niet geheel duidelijk of de twee melodieen verwant zijn. De achtergrond van de verschillende versies is hier te lezen: http://www.bach-cantatas.com/CM/Freu-dich-sehr.htm De tekst van de hand van Ambrosius Lobwasser (16de eeuw) is op Psalm 42 gebaseerd: http://www.liederindex.de/lieder/details?4428 Hoewel deze bewerking wel later wordt gedateerd, zijn er toch belangrijke aanwijzingen dat het hoort bij Bach’s eerste scheppingsperiode. Opvallend is de vanzelfsprekendheid waarmee de verschillende stemmen langs elkaar stromen. Weer is de figura corta de ritmische ‘motor’. Een trio is zo wel een zeer geschikte vorm om het water uit de bron uit te beelden! Het vinden van een du
Meer lezen

Erbarm' dich mein, o Herre Gott, BWV 721 - Track 44

Afbeelding
Deze bekende koraalbeweking is getoonzet op een tekst van Erhart Hegenwalt, die deze dichtte in 1524, geënt op de boetepsalm bij uitstek: Psalm 51. Erbarm' Dich mein o Herre Gott! nach Deiner groß'n Barmherzigkeit, wasch' ab mach' rein mein' Missethat, ich kenn' mein' Sünd' und ist mir leid; allein ich Dir gesündigt hab', das ist wider mich stetiglich; das Bös' vor Dir mag nicht bestahn, Du bleibst gerecht, ob Du urtheilest mich. De melodie van het gebruikte koraal is wellicht van Johan Walter. Zowel Walter als Hegenwalt waren tijdgenoten, en studenten in Wittenberg, en zodoende nauw met Luther verbonden. De melodie is, net als de Geneefse melodie voor Psalm 51, phrygisch; een bij uitstek klagende modus, met name hoorbaar aan het eind van regel 1 en 2, en bij de laatste regel, waar de kleine secunde voor de slotnoot dit extra droevige aan de mineurtoonsoort meegeeft. De bewerking die Bach maakte over dit
Meer lezen