Was Gott tut, das ist wohlgetan, BWV 1116 - Track 21


Was Gott tut, das ist wohlgetan!
Es bleibt gerecht sein Wille;
Wie er fängt meine Sachen an,
Will ich ihm halten stille.
Er ist mein Gott, der in der Not
Mich wohl weiß zu erhalten,
Drum laß' ich ihn nur walten.

Een koraal uit de rubriek ‘vertrouwen’: een nog steeds bekende en geliefde melodie, met een wat onduidelijke ontstaansgeschiedenis inzoverre dat verschillende componisten eraan gewerkt hebben.



De tekst is van Samuel Rodigast uit 1675; enigszins verwarrend is dat er een andere melodie bestaat die al in 1650 wordt gevonden bij Samuel Scheidt, met eveneens de titel “Was Gott tut, das ist wohlgetan”.  

De melodie werd veelvuldig bewerkt, o.a. door Johann Pachelbel, die een verzameling variaties uitgaf over de koralen Christus der ist mein Leben, Herzlich tut mich verlangen, Alle Menschen müssen sterben en deze melodie; Pachelbel noemde de verzameling ‘Musicalische Sterbensgedancken’ (gedachten over het sterven); zo strikt gescheiden waren de rubrieken waarin de koralen worden ingedeeld dus blijkbaar niet. In elk geval heeft de tekst van dit koraal een positieve teneur.

Bachs bewerking is weer van het relatief eenvoudige voorimitatie - model, zoals ook in Christus der ist mein Leben en Vom Himmel Hoch… De eerste twee regels worden vrij letterlijk geïmiteerd waarbij de bas de koraalmelodie uiteindelijk in z'n geheel laat horen. In de vijfde regel geeft Bach de muziek een ritmische impuls door de koraalmelodie tweemaal zo snel te voor-imiteren, vergelijkbaar met de techniek die in Vom Himmel Hoch, BWV 700 werd toegepast. Daarbij wordt de melodie in de laatste regels enigszins versierd:





Een bewerking die lijkt op Christus der ist mein Leben; het lichte karakter van tekst en melodie heb ik in de registratie proberen te benadrukken door de bewerking te spelen op een enkele Octaaf 4’ van het Bovenwerk, een zeer fijnzinnig geïntoneerd register met een bijna strijkend karakter.


Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Wie schön leuchtet der Morgenstern, BWV 764 (fragment) – Track 31

Afbeelding
Voor informatie over de oorsprong van de koraalmelodie en -tekst verwijs ik naar Track 30. Dit korte fragment is een belangrijk punt in het vroege werk van Bach, om een aantal redenen. Ten eerste is het in autograaf overgeleverd, zodat we zeker zijn van Bach’s auteurschap. Ten tweede slaat Bach duidelijk op een aantal compositorische punten een nieuwe weg in. Vooral in vergelijking met Track 30 (de fantasie over hetzelfde koraal) valt dat op. Waarin onderscheidt dit koraal zich? Overduidelijk is dat Bach werkt vanuit een kort motief, waar het werk mee opent: Dit motief is direct ontleend aan de koraalmelodie, en is ritmisch de ‘figura corta’ (Track 1!). Het motief wordt ingezet in de tenor, en meteen geïmiteerd in bas en altstem; daarna zet in de sopraan in lange noten de koraalmelodie in. Duidelijk zichtbaar is dat het openingsmotief zeer consequent het stemmenweefsel bepaalt: voordien in geen andere bewerking zo te vinden. Ook nieuw is dat het pedaal een integrale r
Meer lezen

Erbarm' dich mein, o Herre Gott, BWV 721 - Track 44

Afbeelding
Deze bekende koraalbeweking is getoonzet op een tekst van Erhart Hegenwalt, die deze dichtte in 1524, geënt op de boetepsalm bij uitstek: Psalm 51. Erbarm' Dich mein o Herre Gott! nach Deiner groß'n Barmherzigkeit, wasch' ab mach' rein mein' Missethat, ich kenn' mein' Sünd' und ist mir leid; allein ich Dir gesündigt hab', das ist wider mich stetiglich; das Bös' vor Dir mag nicht bestahn, Du bleibst gerecht, ob Du urtheilest mich. De melodie van het gebruikte koraal is wellicht van Johan Walter. Zowel Walter als Hegenwalt waren tijdgenoten, en studenten in Wittenberg, en zodoende nauw met Luther verbonden. De melodie is, net als de Geneefse melodie voor Psalm 51, phrygisch; een bij uitstek klagende modus, met name hoorbaar aan het eind van regel 1 en 2, en bij de laatste regel, waar de kleine secunde voor de slotnoot dit extra droevige aan de mineurtoonsoort meegeeft. De bewerking die Bach maakte over dit
Meer lezen

Wie nach einer Wasserquelle BWV 1119, Track 5

Afbeelding
De laatste van de drie koralen van rond 1699 in de rubriek Leven en Dood is een trio: streng driestemmig uitgewerkt, met voorimitatie van de koraalregel. De melodie is een alternatieve versie van het Freu dich sehr o liebe Seele , oftewel Psalm 42 uit het Geneefs Psalter; het is overigens niet geheel duidelijk of de twee melodieen verwant zijn. De achtergrond van de verschillende versies is hier te lezen: http://www.bach-cantatas.com/CM/Freu-dich-sehr.htm De tekst van de hand van Ambrosius Lobwasser (16de eeuw) is op Psalm 42 gebaseerd: http://www.liederindex.de/lieder/details?4428 Hoewel deze bewerking wel later wordt gedateerd, zijn er toch belangrijke aanwijzingen dat het hoort bij Bach’s eerste scheppingsperiode. Opvallend is de vanzelfsprekendheid waarmee de verschillende stemmen langs elkaar stromen. Weer is de figura corta de ritmische ‘motor’. Een trio is zo wel een zeer geschikte vorm om het water uit de bron uit te beelden! Het vinden van een du
Meer lezen