Fantasia in C BWV 570 - het begin!

Hierbij de start van de publicatie op Soundcloud van mijn opname van Bachs Complete Orgelwerken.

Maar zijn de orgelwerken van Bach niet al heel vaak opgenomen? Wat is daar nog aan toe te voegen. Veel, denk ik, maar dat is allereerst de verdienste van de muziek. 

Opzet van deze Bachintegrale is ontstaan na het lezen van een boek van Jean-Claude Zehnder, die een grondige studie deed naar Bachs vroege orgelwerken en daarin, voorzover mogelijk, een chronologie in aanbracht. Ik vind dat een overtuigend boek, ook omdat het de lezer meevoert in de verschillende stadia van Bachs eigen ontwikkeling. Bestaande Bachintegrales plaatsen de altijd als minder interessante stukken geziene vroege werken meestal tussen de 'meesterwerken' in. Die eerdere werken sneeuwen dan mijns inziens een beetje onder. 

Alle tracks zullen ook te beluisteren zijn op Spotify, waar het hele eerste  'album' al is te vinden. Op dit moment is een fysieke CD-productie me te duur en is de verspreidingspotentie ervan me te beperkt. Met enige regelmaat hoop ik een paar Tracks hier te posten. Het is niet mijn bedoeling een musicologische achtergrond van Bach's leven te geven: daarvoor verwijs ik naar de uitstekende Bachstudies van de laatste decennia (met name Christoph Wolff's biografie), en het werk van Jean Claude Zehnder.

Zeker, de vroegste werken hebben nog niet dat geniale van de latere, nochthans zijn ze gemaakt door hetzelfde brein. Bij het studeren van al die korte koralen en vrije werken merkte ik ook, dat er in elk stuk toch wel dat miraculeuze Bach-moment te vinden is: ook in de jeugdige eenvoud of onbeholpenheid is er in de vrije werken, maar ook in de korte 'gebruiks'-koralen een experimenteel moment of element te vinden waarin mij duidelijk werd dat Bach altijd een stap verder dacht, en altijd verder wilde ontwikkelen. Dat fascineert mij mateloos, en bracht mij op het idee alle werken juist chronologisch op te nemen.

Nu is er van de meeste werken niet meer te zeggen wanneer ze exact gecomponeerd zijn. Zehnder deelt de werken in in scheppingsperiodes van een paar jaar. De eerste periode is 'rond 1699'. Daarin valt dit werk, de Fantasia in C BWV 570. Of het echt het eerste stuk is dat Bach schreef staat dus niet vast, maar heel waarschijnlijk is wel dat Bach een jonge tiener was. Een schuchter begin van dat geniale orgeloeuvre, de Pachelbel-achtige figura corta wordt uitgebreid uitgespeeld. Fraai vind ik de enigszins melancholische ondertoon, al is het C-groot, en de vrij lange lyrische lijnen. Ik speel het op een combinatie met Quintadeen 16' en Fluit 2' van het Bovenwerk. Geen registratiewisselingen, even basic beginnen. Dat gaat zéker niet zo blijven bij andere stukken!

De instrumentkeuze is vrij radicaal. Geen historische instrumenten, maar hedendaagse orgels van de beste kwaliteit, mét setzer en zwelkast. Inmiddels heb ik zo'n 140 minuten Bach opgenomen (de eerste twee 'albums' die alle werken uit de scheppingsperiodes  rond 1699, rond 1701 en rond 1704 betreffen), op het Von Beckerath-orgel (1965) in de St. Andreas te Hildesheim. Wat mij betreft een meesterwerk: neobarok van opzet zo u wilt, maar ook met modernere elementen (septiem, none, setzer...), onaangeraakte intonatie, 65 stemmen en een weelderige akoestiek.

In oktober 2019 nam ik weer zo'n 75 minuten muziek op, dit keer op het bijzondere Schuke-orgel (1958) in de St. Petrikirche in Mülheim an der Ruhr. De opnames zullen eind 2019 en begin 2020 via dit blog gepubliceerd worden. Dit instrument is weer een stap verder richting het 'moderne orgel' waarop Bachs werken weer andere facetten zullen laten zien dan op de historische orgels waarop deze muziek normaal gesproken wordt gespeeld. Dat historische orgels een grotere klankschoonheid zouden bezitten dan moderne, vind ik een subjectieve stelling. Ik probeer met de keuze van de instrumenten en registraties aan te tonen dat de beste hedendaagse instrumenten óók voor de werken van Bach niet onderdoen voor de mooiste historische; waarbij ik dan uitdrukkelijk ervoor kies de 'historische' of 'juiste' klank niet te imiteren, maar waarbij juist het volledige spectrum van hedendaagse mogelijkheden wordt benut, mits de muziek daar aanleiding toe geeft. Dat benutten is wel een subjectieve kwestie, en in mijn geval geboren uit de esthetische overtuiging dat de werken van Bach onuitputtelijk van betekenis zijn en dat juist het verschil in bouwesthetiek bij het blootleggen van die betekenislagen daarbij helpt. In die zin denk ik dus dat deze nieuwe opname iets kan toevoegen aan de vele bestaande opnemen, door deze wat ongebruikelijke esthetische parameters te kiezen.

Volgt u me op deze, wat mij betreft avontuurlijke, reis door Bach's oeuvre? Hieronder de link naar Soundcloud met Track 1: