Preludium in g -klein, BWV 535a/1 – Track 27

Vanuit de periode rond 1704 zijn er een aantal werken in een onvolledige autograaf overgeleverd: van dit werk missen we het laatste blad. Het betreft een vroege versie van de Preludium en Fuga in g BWV 535. Voor de ontwikkeling van Bach als componist is dit een interessant studieobject!

In dit vroege manuscript van BWV 535a zien we in vergelijking met de latere BWV 535 een geheel ander Preludium, en een onvolledige en op kleine punten afwijkende Fuga. Ik heb ervoor gekozen om de Fuga niet op te nemen omdat er een latere volledige versie van is overgeleverd, en die dus later in de chronologie aan de orde zal komen.




BWV 535a/1 laat een grillig verloop zien, ‘Passagio’ is het bijschrift bij het eenstemmige begin: een vrije orgelimprovisatie die erg aan Buxtehude doet denken. Ook daar waar de eenstemmigheid wordt verlaten en er nadrukkelijke, gepuncteerde akkoorden (compleet met quintparallellen!) klinken is de stijl van de Noordduitse orgelfantasieën en toccata’s dichtbij. 
Na een eenstemmige passage die wel voor viool geschreven lijkt te zijn volgt een zeer melancholieke passage vol voorhoudingen en dissonanten. Het lijkt alsof Bach in zo kort mogelijke tijd de grootste contrasten wilde maken! Het Preludium in de latere versie BWV 535 is veel langer en lijkt meer op de stijl van Böhm en de Italiaanse stijl, en neemt alleen het motief uit de eerste maat van BWV 535a over.




Het is zeker dat ook BWV 535 een relatief vroeg werk is, maar zeker is dat de Fuga al in de vroegste versie bestond, en dus niet van later datum is zoals wel eens wordt beweerd. De onvolledige Fuga van BWV 535a laat in vergelijking met het vroege Preludium wel een stijlbreuk zien met Buxtehude, o.a. omdat Bach ook hier kiest voor één lange fuga in plaats van twee kortere.

Qua registraties heb ik in BWV 535a gekozen voor grote contrasten: de eerste octaafsprong in het pedaal, het eenstemmige ‘Passagio’ met kleine tongweken en vulstemmen. De gepuncteerde akkoorden met de Trompet 8’ van het Hoofdwerk, en de eenstemmige violistische passage met fluiten 8’, 4’, 2 2/3’ en None van het Bovenwerk. De verschuivende akkoorden waarmee het werk afsluit met een warme grondstemmen 8’ registratie.



Ter vergelijking met de latere versie BWV 535, hierbij een opname van dat werk dat ik jaren geleden opnam op een historisch instrument (Hinsz-orgel 1742, Bovenkerk Kampen).

 Preludium 535: https://www.youtube.com/watch?v=GlTbvo0F_Lc

Fuga: https://www.youtube.com/watch?v=cJDI5uYCw7g


Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Wie schön leuchtet der Morgenstern, BWV 764 (fragment) – Track 31

Afbeelding
Voor informatie over de oorsprong van de koraalmelodie en -tekst verwijs ik naar Track 30. Dit korte fragment is een belangrijk punt in het vroege werk van Bach, om een aantal redenen. Ten eerste is het in autograaf overgeleverd, zodat we zeker zijn van Bach’s auteurschap. Ten tweede slaat Bach duidelijk op een aantal compositorische punten een nieuwe weg in. Vooral in vergelijking met Track 30 (de fantasie over hetzelfde koraal) valt dat op. Waarin onderscheidt dit koraal zich? Overduidelijk is dat Bach werkt vanuit een kort motief, waar het werk mee opent: Dit motief is direct ontleend aan de koraalmelodie, en is ritmisch de ‘figura corta’ (Track 1!). Het motief wordt ingezet in de tenor, en meteen geïmiteerd in bas en altstem; daarna zet in de sopraan in lange noten de koraalmelodie in. Duidelijk zichtbaar is dat het openingsmotief zeer consequent het stemmenweefsel bepaalt: voordien in geen andere bewerking zo te vinden. Ook nieuw is dat het pedaal een integrale r
Meer lezen

Wie nach einer Wasserquelle BWV 1119, Track 5

Afbeelding
De laatste van de drie koralen van rond 1699 in de rubriek Leven en Dood is een trio: streng driestemmig uitgewerkt, met voorimitatie van de koraalregel. De melodie is een alternatieve versie van het Freu dich sehr o liebe Seele , oftewel Psalm 42 uit het Geneefs Psalter; het is overigens niet geheel duidelijk of de twee melodieen verwant zijn. De achtergrond van de verschillende versies is hier te lezen: http://www.bach-cantatas.com/CM/Freu-dich-sehr.htm De tekst van de hand van Ambrosius Lobwasser (16de eeuw) is op Psalm 42 gebaseerd: http://www.liederindex.de/lieder/details?4428 Hoewel deze bewerking wel later wordt gedateerd, zijn er toch belangrijke aanwijzingen dat het hoort bij Bach’s eerste scheppingsperiode. Opvallend is de vanzelfsprekendheid waarmee de verschillende stemmen langs elkaar stromen. Weer is de figura corta de ritmische ‘motor’. Een trio is zo wel een zeer geschikte vorm om het water uit de bron uit te beelden! Het vinden van een du
Meer lezen

Erbarm' dich mein, o Herre Gott, BWV 721 - Track 44

Afbeelding
Deze bekende koraalbeweking is getoonzet op een tekst van Erhart Hegenwalt, die deze dichtte in 1524, geënt op de boetepsalm bij uitstek: Psalm 51. Erbarm' Dich mein o Herre Gott! nach Deiner groß'n Barmherzigkeit, wasch' ab mach' rein mein' Missethat, ich kenn' mein' Sünd' und ist mir leid; allein ich Dir gesündigt hab', das ist wider mich stetiglich; das Bös' vor Dir mag nicht bestahn, Du bleibst gerecht, ob Du urtheilest mich. De melodie van het gebruikte koraal is wellicht van Johan Walter. Zowel Walter als Hegenwalt waren tijdgenoten, en studenten in Wittenberg, en zodoende nauw met Luther verbonden. De melodie is, net als de Geneefse melodie voor Psalm 51, phrygisch; een bij uitstek klagende modus, met name hoorbaar aan het eind van regel 1 en 2, en bij de laatste regel, waar de kleine secunde voor de slotnoot dit extra droevige aan de mineurtoonsoort meegeeft. De bewerking die Bach maakte over dit
Meer lezen